In de zomermaanden komt Face-Off met de rubriek Spot On over spelers met mooie achtergronden, bijzondere verhalen of spelers die van onschatbare waarde zijn geweest, maar nooit de spotlights op zich gericht wisten. Ed Versteeve klimt deze editie in de pen.
Vandaag staat de spotlight op één van de spelers die de Russian Five vormden bij Detroit Red Wings in de jaren ’90: Vladimir Konstatinov. Een verhaal over een bizarre ontsnapping aan het Russische regime en een tragisch einde van een grote ijshockeycarrière.
DE JONGE JAREN
Vladimir Konstantinov wordt op 19 maart 1967 geboren in het Russische Moermansk. Zoals heel veel kleine Russische jongetjes, gaat hij al vroeg op ijshockey. De jonge Konstantinov speelt op hoog niveau ijshockey en wordt uiteindelijk prof. In het Rusland van toen is alles nog communistisch geregeld; de militaire dienstplicht is onderdeel van het strenge leven. Professionele sport in combinatie met het leger betekent één ding: dan ga je spelen voor CSKA Moskou. Op 17-jarige leeftijd maakt hij zijn debuut voor de Russisch ploeg die door de militairen met ijzeren hand gerund wordt.
STIJL
Het spel van de Rus laat zich kenmerken als bikkelhard, gemeen soms, maar altijd gericht op het uit het spel halen van de tegenstander. ‘Vlad the impaler’ zorgt ervoor dat hij onder de huid kruipt van menig aanvaller. Zoals hij dat zelf zegt ‘Ik hoefde er niet voor te zorgen dat een aanvaller afgestopt werd, maar ik irriteerde ze dusdanig dat ze meer met mij bezig waren dan met zichzelf of hun spel’.
Op 23-jarige leeftijd is Konstantinov de onbetwiste leider van het toenmalige CSKA eind jaren ’80 en ’90. Ondanks dat de ploeg het meest succesvolle ijshockeyteam in de Russische historie is, zijn de jaren ’80 en ’90 heel mager te noemen. Coach Viktor Tikhonov krijgt zijn ploeg niet aan de praat en vanwege de politieke onrust durven steeds meer Russische ijshockeyers het land te verlaten; een gegeven dat tot de jaren ’80 totaal ondenkbaar was. In 1991 valt de Sovjet Unie compleet uiteen, maar de lange arm van het leger is daarmee nog lang niet verdwenen.
HET ONTSTAAN VAN DE RUSSIAN FIVE IN DETROIT
Dat Russen niet vrijuit konden gaan en staan waar ze wilden blijkt als Sergei Federov in 1990 ‘deserteert’. De spelers van CSKA staan dat jaar in Portland op het ijs tegen Amerikaanse en Canadese teams in het kader van pre Goodwill Games. Federov wordt van het ijs gestuurd (volgens plan), kleedt zich om, gaat tussen de periodes in mee met zijn ploeg de kleedkamers in, maar verdwijnt na afloop tussen de menigte in het stadion uit. Hij pakt het vliegtuig naar Detroit en tekent bij Detroit Red Wings. Daarmee is het zaadje geplant voor de Russian Five bij de ploeg die hunkert naar Stanley Cup glorie. Niet veel later volgen Dmitri Khristich (Washington Capitals) en Alexander Godynyuk (Toronto Maple Leafs) in het spoor van Federov. Dat de Koude Oorlog nog steeds hoogtijdagen viert moge duidelijk zijn.
OP DE RADAR
Tijdens dezelfde pre games komt Detroit Red Wings tegen CSKA te spelen. Konstantinov is dan al op de radar van de club gekomen, maar weggaan uit Rusland is geen optie. Het geeft de Wings een uitgelezen mogelijkheid om Konstantinov met eigen ogen te zien spelen én hem te kunnen spreken. Iets dat in Rusland nagenoeg onmogelijk zou zijn. De verdediger maakt diepe indruk op de scouts en er wordt besloten om alles in het werk te stellen hem binnen te halen.
Na het duel wordt Konstantinov naar het hotel van de Red Wings gehaald. Twee dikke tassen geld prijken op het bureau van Jim Develanno om hem over te halen. De Rus wordt gevraagd om per direct te deserteren, maar dat gaat niet om het simpele feit dat zijn vrouw en dochter nog in Rusland zitten. Daarnaast is hij bang voor de represailles uit het leger.
DE ONTSNAPPING AAN HET REGIME
Tijdens het WK in 1991 in het Finse Turku ontmoetten de twee partijen elkaar opnieuw. Dat gebeurt niet in een hotel, maar midden in de bossen vlakbij waar de Russen hun ‘compound’ hebben opgeslagen. Konstantinov heeft besloten dat hij de sprong wil wagen en er alles voor over heeft om in de NHL te gaan spelen. Er wordt een plan gesmeed om hem uit Rusland te halen en bij Detroit te krijgen. Dat gaat ver, heel ver zelfs.
Valery Matveev, een sportjournalist bij de Pravda (communistisch dagblad), blijkt dé oplossing te hebben. Hij heeft contacten met doktoren en het omkopen van mensen in Rusland om iets voor elkaar te krijgen is helemaal niet zo vreemd in die tijd. Konstantinov moet op eigen gelegenheid naar het ziekenhuis komen voor onderzoeken, waarna -hoe luguber ook- de diagnose kanker wordt gesteld. Op basis van zo’n gezondheidsprobleem worden militairen ontslagen van hun verdere dienstplicht.
Met een flinke zak geld vertrekt hij richting Rusland, doet zijn ding en Konstantinov belandt in het ziekenhuis. De diagnose? Kanker. Zijn vrouw Irina gaat naar CSKA general manager Valery Gushin en coach Viktor Tikhonov, om te bepleiten voor behandeling in Amerika. Dit omdat de Russische medicatie nog lang niet zo ver is als in het Westen. Tikhonov ligt dwars en wil het medische dossier zien en de eigen artsen een second opinion laten uitvoeren in het eigen Burdyenko, het beste militaire ziekenhuis in Moskou. Het plan lijkt in duigen te vallen.
Matveev moet opnieuw met geld smijten, maar weet precies wie hij moet hebben. Zijn vader, een oud generaal in het leger, heeft maanden in hetzelfde Burdyenko ziekenhuis gelegen voor hij overleed. Één van de artsen gaat overstag, maar eist naast geld een grote auto. Zo gezegd, zo gedaan. Er wordt een Chevrolet Caprice ingevoerd en een flinke som geld betaald. Konstantinov verblijft enkele weken in het ziekenhuis, waarna de artsen eensluidend de diagnose stellen. De speler kan niet meer in het leger dienen, omdat hij lijdt aan kanker. Het moment is daar: Vladimir Konstantinov wordt ontslagen uit het Russische leger.
HET LAND UIT
Uit het leger komen was één, vervolgens lag er een uitdaging om het land uit te komen. Waar er eerst geen vuiltje aan de lucht leek om op 2 september bij Detroit Red Wings aan te sluiten, kwam het Russische regime zelf om de hoek kijken. Het regime, met een flinke vinger in de pap, runde het Russische ijshockey. Valery Gushin, general manager van CSKA Moskou beveelde de mensen van de paspoortcontrole op het Sheremyetevo International Airport, om Konstantinov aan te houden als hij het land wilde verlaten. Er moest dus per trein gereisd gaan worden.
Dat bleek een gouden kans voor Matveev om ‘Vladdy’ de grens over te krijgen. De nacht voor vertrek werd zijn auto opengebroken en werd er een koffer gestolen met daarin alle paspoorten het ‘medisch dossier’, de papieren van het ontslag uit het leger en het laatste omkoopgeld. Als deze in handen van de KGB zouden vallen, was er niet alleen een probleem, maar moest men ook vrezen voor de werkkampen.
Een vriend van Matveev kreeg de daders bij toeval in het vizier. De daders bleken duidelijk op de hoogte te zijn wat zij in handen hadden en wilden graag de spullen terug geven. Het waren oprechte fans van CSKA en Konstantinov was hun held. Na wat ijshockeyspullen overhandigd te hebben, een paar handtekeningen en een foto met hun idool werd de koffer weer teruggegeven.
BOEDAPEST
De enige optie om het land snel uit te komen was om naar Boedapest te reizen. Men moest snel zijn, want er dreigde een coup op de politieke leiders, waarbij de grenzen dan ook direct op slot gingen. Mike Ilitch, de steenrijke eigenaar van Detroit, zorgde voor een privé vliegtuig dat in Hongarije klaar stond. Na twee dagen vanuit Moskou gereisd te hebben, kwam Konstantinov in Boedepest aan, na de grens overgestoken te zijn bij het huidige Oekraïne. De reis naar zijn nieuwe ploeggenoten kon eindelijk beginnen.
RUSSIAN FIVE
In het seizoen 1991-1992 staat hij dan eindelijk op het ijs in Joe Louis Arena. Nummer 16 zelve: Vladimir Konstantinov. Hij scoort zijn eerste goal in het duel tegen St. Louis Blues.
Toch is die befaamde lijn op dat moment nog niet compleet. Naast Vladimir Konstantinov spelen Sergei Federov en Vyacheslav Kozlov dat seizoen in Detroit. In 1994 voegt Vyacheslav Fetisov zich vanuit New Jersey bij de Red Wings en Igor Larionov komt een seizoen later over van San Jose Sharks. Larionov, bijnaam de professor, gooit het idee in de groep bij coach Scotty Bowman om de vijf russen in één lijn te zetten. Een meesterzet volgt, want de lijn is amper te stoppen in het seizoen 1996-1997.
Detroit jaagt op zijn eerste Stanley Cup winst in 42 jaar. Het eindigt als derde in de Western Conference, maar slaat keihard toe in de play-offs. St. Louis, Anaheim, Colorado worden allemaal opzij gezet. In de Stanley Cup finale wordt Philadelphia zelfs op een sweep getrakteerd en dus is Detroit Red Wings de kampioen van 1997.
DE CRASH DIE ALLES VERANDERDE
Zes dagen na het optillen van de Stanley Cup verandert het feest van Detroit in een nachtmerrie. Nadat hij een privéfeestje verlaat met Fetisov in een gehuurde limousine, knalt de limo in een eenzijdig ongeluk tegen een boom. De chauffeur verliest de controle over het stuur. Al snel wordt duidelijk dat de ‘Vladinator’ er ernstig aan toe is.
Hij ligt lange tijd in coma, maar haalt het uiteindelijk wel. Pas dan wordt de ernst van de verwondingen echt duidelijk: hersentrauma en een dwarslaesie waardoor de Rus aan een rolstoel gekluisterd zal zijn. Een ongekend contrast met de bikkelharde en onverzettelijke ijshockeyspeler die hij was. Hij ontvluchtte Rusland voor een betere toekomst in Amerika, won de Stanley Cup met zijn ploeg en verloor dat alles in een auto ongeluk.
NO MORE #16
Konstantinov staat het seizoen erna echter wél op het roster van Detroit en maakt dus officieel deel uit van het team dat in 1998 de Stanley Cup met succes verdedigt. De NHL verleent bij hoge uitzondering toestemming om de naam van Konstantinov te graveren op de gewonnen Stanley Cup.
Alhoewel het nummer van Konstantinov nooit officieel de balken in is gehangen, speelt nooit iemand meer in Detroit met het nummer van ‘Vladdy’. Vorig jaar, 20 jaar na het ongeluk, opent Detroit zijn gloednieuwe Caesers Palace. Daarbij komt ook de Stanley Cup ploeg uit 1997 opdraven. Met in hun midden natuurlijk Vladimir Konstantinov. Het applaus klinkt luid en lang. En dat is terecht voor de man die alles in het werk stelde om Rusland te ontvluchten, om dromen na te jagen. En die droom op tragische wijze in duigen zag vallen.
